Makro–problem mikro-elementów, 1971 r.

ŻYCIE I NOWOCZESNOŚĆ
ŻYCIE WARSZAWY

8 – 07-1971

Artykuł oryginalny na samym dole.

Makro – problem mikro – elementów

Nawozy mineralne stosuje się z każdym rokiem w coraz bardziej skoncentrowanej i czystej chemicznie postaci. Nie ma już zanieczyszczeń, zawierających często domieszki śladowych ilości metali. A przecież przy intensywnej produkcji rolnej, brak w nawo zach tych domieszek może spowodować zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin, a w konsekwencji: charłactwo zwierząt gospodarskich, a nawet ich śmierć (Pisaliśmy o tym w numerze 52 „Życia i Nowoczesności”).

Przez długi czas sądzono, że składniki metaliczne stanowią tylko przypadkową domieszkę do roztworów glebowych, pobieranych przez roślinę. Postęp badań w bio chemii i chemii analitycznej, a przede wszystkim w fizjologii żywienia zwierząt i roślin, umożliwił jednak lepsze poznania roli mikroelementów. Obecnie za niezbędne dla roślin uprawnych uważa się bor i mangan, miedź i molibden, cynk i kobalt, a dla zwierząt gospodarskich również jod i nikiel. Jest to zresztą lista niepełna, bo już dzisiaj można znaleźć prace udowadniające nieobecność i takich metali, jak wanad, nikiel, wolfram, selen i fluor.

Śladowe ilości metali spełniają w organizmie roślinnym rolę katalizatorów lub aktywatorów niektórych procesów biologicznych. Brak mikroelementów powoduje zakłócenia w pobieraniu przez roślinę azotu, fosforu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza, nieprawidłowo przebiegają procesy asymilacji, syntezy cukrów białek tłuszczów i kwasów nukleinowych.

Przy drastycznym braku mikroelementów rośliny giną. Natomiast objawy wywołane częściowym tylko niedoborem mikroelementów mogą być nie zauważone przez rolnika w ciągu kilku lat.
Zwierzęta karmione takimi paszami wykazują większą podatność na schorzenia, są niedokrwiste, zmniejsza się znacznie ich płodność. Mikro elementy oczywiście spełniają równie ważne funkcje w organizmie ludzkim. Przy nie doborze miedzi, kobaltu. manganu i żelaza może wy stąpić niedokrwistość, krzy wica przy niedoborze wapna i fosforu itp.

Tak więc problem pełno wartościowych pasz jest najważniejszym problemem światowym w dążeniu do intensywnego rozwoju rolnictwa. Mikroelementy rozmieszczone są równomiernie w różnych strefach na kuli ziem skiej. Zależy to od specyfiki geologicznej, różnego składu chemicznego skały macierzystej, z której powstała gleba i od właściwości procesów glebotwórczych. W rezultacie jedne strefy są ubogie w wapń, fosfor, kobalt, miedź lub jod, inne natomiast mają ich nadmiar. Zawartość więc śladowych metali w paszach i roślinnych produktach spożywczych za leży od charakteru strefy geologicznej, w której rosną rośliny.

Mikroelementy w roślinach i organizmach zwierzęcych występują w postaci związków organicznych lub są z nimi związane. I tak np. z białkiem są one związane przy pomocy grupy indolowej, imidazolowej, pyrolowej, tiolowej, ami nowej, karboksylowej, karbonylowej hydroksylowej.

Wykazano przy zastosowaniu izotopu Co60, że wszystkie frakcje białkowe surowicy krwi otrzymane na elektroforegramach mogą zawierać kobalt. Liczne metale tworzą z białkami biologicznie aktywne związki biorące udział w pośredniej przemianie materii.

Do takich substancji należą liczne grupy enzymów, w których kofaktorem (grupą aktywną) jest kobalt, cynk, mangan, miedz:, molibden. Znane są również enzymy, których aktywatorami są prawdopodobnie kadm, lit, wanad, bar, glin i inne mikroelementy.

Do syntezy niektórych hormonów niezbędny jest jod, kobalt molibden, cynk, nikiel, miedź. Do syntezy i uaktywnienia niektórych witamin potrzebny jest kobalt, mangan, jod i fluor. Porfirynowe związki są ogniwem przy tworzeniu się w organizmach zwierzęcych hemoglobiny.

Agrochemia przyczynia się do wzrostu wydajności płodów rolnych, ale wnosi również cały szereg ujemnych czynników szkodliwych dla konsumentów. W minimalnych ilościach, lecz ustawicznie, działają różne bodźce, obniżające obronność organizmu, w ślad za tym podążają choroby. Wypływa więc pilna potrzeba profilaktycznego przeciwdziałania przez wnoszenie w posiłkach składników wpływających na mobilizację sił obronnych organizmu. Poza witaminami ta ką właśnie rolę spełniają mikroelementy:

Podawanie mikroelementów w nawozach i w paszach wymaga stałej kontroli, ponieważ istnieje również oba wa przedawkowania, jednak że współczesne laboratoria dysponują odpowiednimi metodami pozwalającymi na dokładne określenie śladowych ilości metali.

TADEUSZ PODBIELSKI